استان خوزستان، سرزمین تمدنها و نخستینهای تاریخ ایران، امروز در میانهی چالشی بزرگ میان «ظرفیت بیپایان» و «بیتوجهی ساختاری» قرار دارد. گفتوگوی پیشِ رو با غلامرضا جلیلینیا، فعال میراث فرهنگی و سخنگوی انجمن دوستداران میراث فرهنگی «سیماش خوزستان»، تلاشی است برای نگاهی دقیقتر به وضعیت کنونی میراث فرهنگی از مسجدسلیمان تا دزفول؛ از شمال خوزستان تا مرزهای فراموشی. او که سالها در جایگاه مدیر، روزنامهنگار و کنشگر فرهنگی از نزدیک در جریان تحولات این حوزه بوده، در این مصاحبه از ضرورت گفتوگو، همافزایی نهادهای مردمی و احیای نگاه کارشناسی در تصمیمسازیهای فرهنگی میگوید؛ نگاهی که میتواند آیندهی میراث خوزستان را از فرسایش به توسعه برساند.
شما سالها در حوزه میراث فرهنگی،گردشگری وصنایع دستی خوزستان به عنوان فعال حوزه میراث فرهنگی و روزنامه نگار فعالیت داشتهاید و از نزدیک تحولات این عرصه را دنبال کردهاید. اگر بخواهید وضعیت امروز میراث فرهنگی استان را توصیف کنید، چگونه آنرا تشریح می کنید؟
خوزستان از نظر ظرفیت تاریخی و فرهنگی بینظیر است. از تمدنهای باستانی تا میراث صنعتی، هر گوشهاش بخشی از هویت ملی ماست. با این حال، آنچه امروز میبینیم، فاصلهای است میان ظرفیت واقعی و میزان بهرهبرداری بخشی از این فاصله به مسائل ساختاری و محدودیتهای مالی برمیگردد، بخشی هم به کمبود نگاه جامع مدیریتی. البته نمیشود زحمات نیروهای دلسوز فعلی را نادیده گرفت، ولی هنوز خیلی جای کار زیاد است تا میراث فرهنگی به جایگاه واقعیاش برسد.
در سالهای اخیر، مدیریتهای متعددی در ادارهکل میراث فرهنگی استان تجربه شده است. از دید شما، این تغییرات تا چه اندازه در مسیر بهبود وضعیت میراث فرهنگی خوزستان مؤثر بودهاند؟
تغییر مدیران اگر با برنامه همراه نباشد، خودش تبدیل به عامل کندی میشود. ما در خوزستان به ثبات مدیریتی همراه با گفتوگو نیاز داریم. بسیاری از مدیران تازهوارد با نیت خوب آمدهاند، اما شاید فرصت شناخت کافی از بافت فرهنگی ، تاریخی وگردشگری استان را پیدا نکردهاند. استمرار در تصمیمها و احترام به تجربههای پیشین، میتواند اعتماد فعالان فرهنگی را تقویت کند
بهعنوان نماینده یک انجمن مردمی، تعامل میان انجمنهای میراث فرهنگی و ادارهکل استان را چگونه ارزیابی میکنید؟
انجمنها چشم و گوش جامعه فرهنگی هستند. خوشبختانه در سالهای اخیر نگاه به انجمنهای مردمی تا حدی بازتر شده، اما هنوز مسیر طولانی است. گاهی احساس میشود تصمیمگیریها پشت درهای بسته انجام میشود و از ظرفیت عمیق و گسترده و البته رایگانِ انجمنها برای مشورت یا اجرای پروژهها کمتر استفاده میشود. ما در انجمن سیماش همیشه اعلام کردهایم که آماده همکاری هستیم، بدون نگاه جناحی یا اداری. هدف، حفظ ونجات بخشی میراث خوزستان است، نه چیز دیگر.
شما خود زمانی ریاست اداره میراث فرهنگی اهواز را بر عهده داشتید و با سازوکارهای اداری آن آشنایید. این روزها آیا همکاری یا دیداری میان شما و مدیرکل فعلی برای تبادل تجربهها یا مشورتهای کارشناسی صورت گرفته است؟
تا این لحظه دیدار مستقیمی نداشتهایم، اما من همیشه از درِ احترام و همکاری وارد میشوم.و همیشه خود را یک نیروی علاقه مندبه تاریخ وهویت استان وکشور می دانم و معتقدم گفتوگو میان نسلهای مختلف مدیران ضروری است. تجربههای گذشته، حتی اگر متفاوت بوده باشند، میتوانند چراغ راه آینده باشند. امیدوارم فرصتی فراهم شود تا چنین نشستهایی به شکل منظم میان مدیران فعلی و نیروهای قدیمی برگزار شود. این تعاملها نه نشانهی انتقاد، بلکه نشانهی بلوغ مدیریتی است.
شمال خوزستان از غنای تاریخی و طبیعی بالایی برخوردار است. از نظر شما چه اقداماتی باید انجام شود تا این مناطق بیشتر دیده شوند؟
بله، شمال خوزستان ،ازجمله شهرهای مسجدسلیمان،اندیکا،لالی ،دزفول و…دروازه تمدنهای کهن است، اما متأسفانه کمتر در رسانهها و برنامهریزیهای گردشگری دیده میشود. ما نیاز به توزیع عادلانه اعتبار به این مناطق راداریم. تمرکز بیش از حد بر چند شهر خاص باعث میشود مناطق دیگر در سایه بمانند. اگر نجاتبخشی آثار ارزشمند،زیرساختهای گردشگری محلی، آموزش راهنمایان و حمایت از جوامع بومی جدی گرفته شود، شمال خوزستان میتواند مقصد مهم گردشگری در کشور شودلازم است مدیر کل ومعاونین ایشان به این مناطق نیز توجه کنند ونمایندگان هم باید در جهت جذب اعتبار برای این شهرهای تاریخی وصنعتی گام اساسی بردارند
در پایان، به عنوان سخنگوی انجمن سیماش، چه پیامی برای مدیران فعلی میراث فرهنگی دارید؟
پیام من ساده است: میراث فرهنگی یک سرمایه اجتماعی است، نه صرفاً اداری. هرچقدر مدیران فعلی بتوانند دست همکاری به سوی انجمنهای مردمی دراز کنند، اعتماد عمومی بیشتر میشود و پروژهها سریعتر به نتیجه میرسند. ما آمادهایم تجربهها و ظرفیتهای خود را در اختیار ادارهکل بگذاریم. اعتقاد دارم آینده میراث خوزستان با گفتوگو و همدلی ساخته میشود، نه با بخشنامه و دیوار فاصله.متاسفانه چندی است اصلا کسی از انجمن سیماش به جلسات در اداره کل دعوت نمی شود امیدوارم این کار بدون قصد واز روی فراموشی باشد قرار است در هفته آینده فعالین این حوزه در شمال خوزستان بیانه ای در این خصوص تنظیم وبه مردم وعلاقه مندان میراث فرهنگی ارائه دهند.
