سید مهران رفیعی،
جامعه شناس و مدیرارشد اجرایی: برای شناسایی و بررسی جامع و دقیق چالش‌ها و ابرچالش‌های استان خوزستان در حوزه‌های اجتماعی، اقتصادی، زیست‌محیطی، زیرساختی، و مدیریتی ، به تحلیل همه‌جانبه مسائل این استان می‌پردازیم:
۱– انتقال منابع آب از خوزستان به استانهای کویری برای صنایع آب‌بر
- مشکل:
- انتقال آب از رودخانه‌های کارون، دز و کرخه به استانهای یزد، کرمان، اصفهان و قم برای صنایع آب‌بر مانند فولاد و پتروشیمی.
- این انتقال بدون در نظر گرفتن ظرفیت اکولوژیکی و نیازهای محلی خوزستان صورت گرفته و موجب کاهش حجم و سطح آب و شوری خاک در استان خوز ستان(شکرستان) شده است.
- پیامدها:
- کاهش شدید دبی رودخانه‌ها و تبدیل جلگه خوزستان به اراضی بیابانی.
- مثال: پروژه‌های انتقال آب مانند تونل کوهرنگ و تونل بهشت‌آباد، منجر به بحران کمبود آب برای کشاورزان شرق خوزستان شده است.
- راهکارها:
- ممنوعیت احداث صنایع آب‌بر در مناطق کویری و انتقال صنایع موجود به مناطق ساحلی خلیج فارس.
- توسعه فناوری‌های مدیریت منابع آب در صنایع برای کاهش مصرف.
۲– تبدیل جلگه خوزستان به کویر، طی پنجاه سال گذشته
- مشکل: تصمیم‌گیری‌های کلان سیاسی و طرح‌های انتقال آب بدون ارزیابی دقیق زیست‌محیطی، منجر به افزایش بیابان‌زایی در خوزستان شده است.
- مثال ملموس: خشک شدن تالاب های هورالعظیم و شادگان و کاهش چشمگیر حجم و سطح آب رودخانه های کرخه، دز، جراحی، زهره و کارون که به دلیل برداشت‌های بی‌رویه و عدم مدیریت صحیح از منابع آبی برای مصارف صنایع آب بر(پتروشیمی و فولاد) و کشاورزی در استانهای کویری مانند یزد، اصفهان، کرمان و قم رخ داده است.
- پیامدها: افزایش ریزگردها و آلودگی هوا، کوچ کشاورزان و دامداران، و بحران‌های اجتماعی.
- راهکارها:
- احیای تالاب‌ها و تقویت آبخیزداری.
- اجرای پروژه‌های بازسازی اراضی بیابانی با کمک فناوری‌های پیشرفته.
۳– عدم رسیدگی در راستای توسعه همه جانبه در خوزستان پس از جنگ تحمیلی
- مشکل:
- شهرهای خرمشهر و آبادان با وجود گذشت بیش از سه دهه از جنگ تحمیلی، هنوز با زیرساخت‌های فرسوده و شرایط بحرانی مواجه‌اند.
- مثال ملموس: مناطق شهری خرمشهر که بسیاری از خیابان‌ها و ساختمان‌ها هنوز مخروبه هستند.
- پیامدها: مهاجرت گسترده جمعیت به سایر استان‌ها و از بین رفتن ظرفیت‌های اقتصادی منطقه آزاد اروند.
- راهکارها: اختصاص بودجه و نظارت ویژه جهت بازسازی خرمشهر و آبادان.
- ارائه مشوق‌های مالیاتی و سرمایه‌گذاری برای جذب بخش خصوصی در بازسازی و آبادانی.
۴– افول کشاورزی در خوزستان
- مشکل:
- سیاست‌های نادرست مدیریت آب و کمبود زیرساخت‌های آبیاری مدرن باعث کاهش بهره‌وری کشاورزی شده است.
- مثال ملموس: کاهش تولید گندم، برنج، ذرت و سایر محصولات کشاورزی به دلیل شوری خاک و کاهش آب رودخانه‌ها.
- پیامدها:
- کاهش امنیت غذایی و افزایش واردات کالاهای اساسی.
- راهکارها:
- استفاده از فناوری‌های نوین آبیاری و کشاورزی هوشمند.
- احیای اراضی شوره‌زار با همکاری شرکت‌های دانش‌بنیان.
۵– رشد حاشیه‌نشینی شهری
- مشکل:
- حاشیه‌نشینی در شهرهای اهواز، آبادان و دزفول به بیش از ۴۵٪ جمعیت رسیده است.
- مثال ملموس: مناطق ملاشیه، عین دو و قلعه چنعان در اهواز که فاقد امکانات اولیه زندگی هستند.
- پیامدها:
- افزایش بزهکاری، فقر و نارضایتی اجتماعی.
- راهکارها:
- ایجاد شهرک‌های جدید با امکانات و خدمات مناسب.
- ارائه تسهیلات مسکن برای ساماندهی حاشیه‌نشینان.
۶– مدیریت نامناسب منابع آبی
- مشکل:
- نبود برنامه‌ریزی صحیح در ذخیره‌سازی و توزیع آب پشت سدها.
- مثال ملموس: کاهش ذخیره سد کرخه و تهدید کشاورزی پایین‌دست.
- راهکارها:
- استفاده از فناوری‌های هوش مصنوعی برای مدیریت منابع آبی.
- بازنگری در سیاست‌های بهره‌برداری از سدها.
۷– گسترش صنایع و اقتصاد دیجیتال
- پتانسیل‌ها:
- خوزستان دارای ظرفیت عظیمی در حوزه نفت، گاز، پتروشیمی، فولاد و بندرگاه است.
- مثال ملموس: بندر امام خمینی(ره) به عنوان یکی از بزرگ‌ترین بنادر کشور.
- راهکارها:
- ایجاد پارک‌های فناوری در حوزه‌های انرژی و کشاورزی.
- راه‌اندازی پروژه‌های اقتصاد دیجیتال برای توسعه تجارت الکترونیک.
۸– ارتقای رشته‌های دانشگاهی در خوزستان
- پیشنهاد:
- ایجاد رشته‌های مدیریت راهبردی سیاست‌ورزی و حکمرانی نوین ، اقتصاد دیجیتال، فلسفه و هنر در دانشگاه‌های اهواز، دزفول و آبادان.
- مثال ملموس: طراحی مرکز پژوهشی اقتصاد دیجیتال و احداث دانشکده مدیریت راهبردی سیاست ورزی و حکمرانی نوین در دانشگاه شهید چمران.
- پیامدها:
- تربیت نیروی انسانی متخصص برای مدیریت کلان استان.
۹– بهره‌مندی از شرکت‌های دانش‌بنیان
- پتانسیل:
- استفاده از فناوری‌های نوین در صنایع نفت، کشاورزی، فولاد و بندر.
- مثال ملموس: شرکت‌های دانش‌بنیان در حوزه انرژی، کشاورزی و فولاد با اولویت نفت، گاز، پتروشیمی و حفاری در اهواز.
- راهکارها:
- افزایش حمایت دولتی از استارتاپ‌ها و شرکت‌های نوپا.
۱۰– نظارت هوشمند در پروژه‌های استانی و ملی
- راهکار:
- استفاده از هوش مصنوعی برای نظارت بر پروژه‌های عمرانی و کاهش فساد.
- مثال ملموس: اجرای پایلوت سیستم نظارتی هوشمند در پروژه‌های نفتی در خوزستان.
این تحلیل نشان می‌دهد که با برنامه‌ریزی صحیح و بهره‌گیری از فناوری، خوزستان می‌تواند به جایگاه واقعی خود در توسعه اقتصادی و اجتماعی برسد.
خوزستان؛ سرزمین امید و ایثار و فرصت‌های بی‌پایان | قسمت اول: رسانه؛ حلقه وصل پیشرفت و شکوفایی
